اماکن تاریخی دامغان

دامغان

دامغان یکی از شهرهای قدیمی و باستانی ایران می‌باشد. این شهر که دارای جاذبه‌های تاریخی و طبیعی بی‌شماری‌ است، امروزه در میان مقاصد گردشگران ایرانی جای پررنگی ندارد. این شهر در گذشته به نام صددروازه مشهور بوده و یکی از مهم‌ترین پایتخت‌های اشکانیان به حساب می‌آمده است. دامغان در زمان سلجوقیان و دوره مغول یکی از مهم‌ترین مراکز ایران بوده و همین امر باعث شده تا دامغان مورد توجه امرای سلجوقی و مغول باشد.

معرفی امامزاده جعفر، دامغان

براساس منابع معتبر، امامزاده جعفر از نسل امام زین‌العابدین می‌باشد و براساس این نوشته‌ها نسب امامزاده جعفر با چهار واسطه به امام سجاد می‌رسد.

یکی از جالب‌ترین موضوعات در مورد امامزاده جعفر وقف‌نامه آن است. وقف‌نامه امامزاده جعفر در سال 815 هجری قمری در شهر دامغان تهیه و تنظیم گردیده و این وقف‌نامه به تایید 109 تن از شهود و بزرگان قرن نهم در دامغان رسیده است.

وقف‌نامه امامزاده جعفر نمونه زیباdd از نحوه سندنویسی و تهیه وقف‌نامه در آن دوره می‌باشد. این سند که به خط تعلیق هزار بیگ بن عزالدین عوض شاه‌خواری بر روی کاغذی از سمرقند نوشته شده، هنوز بخشی از آن موجود است.

واقف امامزاده جعفر 

بر طبق وقف‌نامه موجود، واقف این بنای امامزاده فردی به نام امیرسیف‌الدین علی‌کیا ابن سراج‌الدین رستم ا‌بن حاجی است. وی یکی از امرای سلسله کارکیاییان گیلان بوده است. کارکیاییان در سال‌های 770 تا 1000 قمری درست زمانی که ستایش سیدها و امامزاده‌ها به طور فزاینده‌ای در حال محبوب شدن بود، به قدرت رسیدند. علت توجه کارکیاها به امامزاده جعفر به نسبتی خویشاوندی که با امامزاده داشتند، برمی‌گردد.

معماری بنای امامزاده جعفر

بنای امامزاده جعفر در خیابان امام خمینی دامغان واقع شده است. این بنا در سمت غرب چهل دختر و کنار جاده دامغان به سمنان دیده می‌شود. ظاهر بنا بسیار ساده و بدون تزیین می‌باشد و به صورت کلی و از لحاظ تاریخی یک بنای ساده آرامگاهی محسوب می‌گردد.

طرح کلی بنای امامزاده مربع شکل است و در چهار بدنه دیوار آرامگاه چهار طاق‌نما قرار دارد که هر طاق‌نما دارای دری مجزا می‌باشد. درب جنوبی این بخش به ایوان باز می‌شود. ارتفاع این ایوان به قدری است که گنبد از پشت ایوان کمتر پیداست. این درب اصلی ورودی به بنای آرامگاه محسوب می‌گردد.

شکل قبر که صندوقی آن را احاطه کرده مرتفع می‌باشد و بر روی قبر سنگ سیاهی به صورت عمودی نصب گردیده است. بخش داخلی بدنه دیوار امامزاده به رنگ سفید می‌باشد.

گنبد امامزاده به صورت شلجمی و از آجر ساده ساخته شده است. در برابر ورودی اصلی بقعه ایوان کوچکی با قوس زاویه‌دار و در دو سوی آن دو طاق‌نما قرار دارد که از وسط هر یک ‏دری به دو اتاق جانبی ایوان راه می‌دهد.

مقبره و کتیبه‌‌های مقبره

مقبره در میان بنا و زیر گنبد قرار دارد. قبر در وسط آن داخل یک ‏صندوق است که دارای منبت‌کاری‌های ممتاز و کتیبه‌های بسیار می‌باشد. ابعاد صندوق شامل طول ‏صندوق 3.25 متر، عرض 1.75 متر و ارتفاع آن 1.25 می‌باشد. در کتیبه دور بالای صندوق آیاتی از سوره دهر و سوره ‏فتح و آیة الکرسی و نادعلی، و لافتی الا علی لاسیف الا ‏ذوالفقار و چهارده معصوم کنده کاری گردیده است.

آثار موجود در امامزاده

از جمله آثار قابل بیان که در امامزاده جعفر وجود دارد می‌توان به دو سنگ نوشته اشاره کرد. این دو سنگ نوشته متعلق به تاریخ‌های 816 و 815 هجری قمری می‌باشد که در دو سوی در ورودی امامزاده نصب گردیده است. این دو سنگ نوشته از نظر تاریخی بسیار با ارزش و مهم هستند. زیرا در یکی از این سنگ‌نوشته‌ها به نوع مالیات‌ها در قرن نهم که در این منطقه رواج داشته اشاره می‌کند.

قدمت بنای امامزاده

بنای امروزی امامزاده جعفر را به دوره سلجوقیان نسبت می‌دهند. سبک معماری گنبد به صورت پیازی مخروطی می‌باشد و در ساخت آن از آجر استفاده شده است. تا سال 1336 تمام ایوان کاشی‌کاری بوده اما متاسفانه امروزه تنها آثاری از این کاشی‌ها بر قسمت جنوبی ایوان دیده می‌شود. این کاشی‌ها بسیار گرانبها بوده‌اند به همین دلیل در این سال‌ها به سرقت رفته‌اند.

کاشی‌ها به رنگ فیروزه‌ای، سورمه‌ای و سبزرنگ بوده‌اند و شکل اصلی آن‌‌ها کثیرالاضلاع بوده است. بر روی برخی از کاشی‌های موجود در بنا نقش حیوانات، مرد و زن، شیر و خورشید و حتی اشعاری به زبان فارسی و عربی نیز دیده می‌شود.